↑ Wolne Miasto Gdańsk 1920–1939 page 109Józef Wójcicki – 1976Formalnie tylko działali oni według nowych praw Wolnego Miasta, a faktycznie według starych pruskich zarządzeń. Stosowali też jak dawniej wobec ludności polskiej metody ucisku i germanizacji jedynie z tą różnicą, że nie tak otwarcie
↑ Mit Gdańska, mit GrassaZdzisław Krasnodębski 03-10-2007, Rzeczpospolita ". König nie pozostawia też wątpliwości, skąd przede wszystkim płynęła ta nienawiść: „Nienawiść Niemców do Polaków była wręcz nie do zniesienia". W jeszcze gorszej sytuacji byli polscy Żydzi: „Najgorszym losem, jaki mógł kogoś spotkać, było bycie polskim Żydem, gdyż pogardzali nim zarówno Niemcy, jak i Polacy". Także Kaszubi, „Wasserpolen", rozwodnieni Polacy należący do najniższych warstw społeczeństwa, byli traktowani z wyższością i nazywani Pomuchelskopf – czyli „dorszowate głowy.Postawa przyjazna Polakom i Żydom powodowała, że Königa spotykały szykany: „Gdy odmówiłem w szkole wzięcia udziału w codziennych tyradach nienawiści do Polaków i Żydów, groziło mi wykluczenie ze stowarzyszenia szkolnego... Z aprobatą przyjmowano to, że pijani studenci nocą zasmarowali godło polskiego konsulatu". Wspomina o wizycie Hindenburga w Sopocie jako apogeum szowinizmu – „uświadomiłem sobie wtedy, że jest on także symbolem kolonizacji Wschodu, człowiekiem, który w 1914 roku miał zatrzeć klęskę pierwszej bitwy pod Tannbergiem [czyli Grunwaldem]". Nie przypadkiem Grass jako dziecko bawi się w Krzyżaków podbijających Prusy.Taki był przedwojenny Gdańsk – długie lata przed dojściem Hitlera do władzy.
